Akty prawne mówiące o konieczności wprowadzenia dostępnej ginekologii w Polsce

Akty prawne mówiące o konieczności wprowadzenia dostępnej ginekologii w Polsce

Dostępna ginekologia powstała, aby poprawić sytuację kobiet z różnymi rodzajami niepełnosprawności w dostępie do usług ginekologicznych w Polsce. Dane z raportu z badania „Przychodzi baba do lekarza – dostępne usługi ginekologiczne dla kobiet z niepełnosprawnościami” pokazały, w jak kiepskiej sytuacji znajdowały się kobiety z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Nie mogły swobodnie skorzystać z usług ginekologicznych, w zależności od własnych potrzeb.

Projekt Dostępna Ginekologia, choć brzmi innowacyjnie, to tak naprawdę powinien być realizowany już w latach 90. kiedy została uchwalona Konstytucja Rzeczypospolitej Polski. W artykule 68 punkt 1 Konstytucji Rzeczypospolitej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (1) jest napisane, że „każdy ma prawo do ochrony zdrowia”. Z punkt 2 i 3 artykułu 68 wynika, że instytucje publiczne powinny zapewnić obywatelom, także osobom z niepełnosprawnościami, niezależnie od ich sytuacji materialnej, równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowej z publicznych środków pieniężnych.

Kolejnym ważnym dokumentem, szczególnie dla osób z niepełnosprawnościami, jest Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r., w Polsce weszła w życie 25 października 2012 roku (2). W kontekście dostępnej ginekologii najważniejsze znaczenie ma Artykuł 6 – Niepełnosprawne kobiety, Artykuł 9 – Dostępność oraz Artykuł 25 – Zdrowie.
W Artykule 25 jest napisane, że „Państwa Strony uznają, że osoby niepełnosprawne mają prawo do osiągnięcia najwyższego możliwego poziomu stanu zdrowia, bez dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność. Państwa Strony podejmą wszelkie odpowiednie środki w celu zapewnienia osobom niepełnosprawnym dostępu do usług opieki zdrowotnej biorących pod uwagę szczególnie wymogi związane z płcią, w tym rehabilitacji zdrowotnej” (3). W tym Artykule jest także mowa o tym, że Państwa, które podpisały Konwencję, będą zapobiegać sytuacjom, odmowy udzielenia opieki zdrowotnej albo usług zdrowotnych ze względu na niepełnosprawność. Z tym, niestety, spotkały się uczestniczki badania dostępnych usług ginekologicznych dla kobiet z niepełnosprawnościami.

Realizację postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych wspiera Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 (z 17 kwietnia 2019 r.) w sprawie wymogów dostępności produktów i usług nazywana Europejskim Aktem o Dostępności (4). Została opublikowana 7 czerwca 2019 r. Celem tego aktu jest zapewnienie wspólnych, jednakowych wymogów w dostępności wybranych produktów i usług. Jedną z form, jaką będzie trzeba zapewnić, w ramach dostosowania produktów jest możliwość komunikowania się i orientacji przez więcej niż jeden kanał sensoryczny oraz alternatywny sposób komunikowania się i orientacji, inny niż mowa. To szczególnie ważny zapis dla kobiet z niepełnosprawnością słuchu. Co więcej, to również istotna forma dla projektu Dostępna ginekologia. Dostęp do wybranej przez siebie formy komunikowania się dla osób z niepełnosprawnością słuchu zapewnia artykuł 4 punkt 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się. Z kolei z artykułu 9.1 powyższej Ustawy wynika, że organy administracji publicznej są zobowiązane do udostępnienia usługi pozwalającej na komunikowanie się. Jest to niezwykle ważny zapis, który powinien być dobrą i stosowaną praktyką podczas wizyty kobiet z niepełnosprawnością słuchu w gabinetach ginekologicznych, na oddziałach położniczych. Zaś w ustawie z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnieniu dostępności osób ze szczególnymi potrzebami (5) zostały określone obowiązki, jakie spoczywają na podmiotach publicznych oraz minimalne wymagania w zakresie dostępności cyfrowej, informacyjno – komunikacyjnej oraz architektonicznej – Artykuł 6 niniejszej Ustawy. Podmioty publiczne są zobowiązane do usuwania barier oraz zapobiegania ich powstawaniu – Art.4.2. niniejszej Ustawy.

Z przytoczonych powyżej aktów prawnych, konwencji, ustaw oraz dyrektywie wynika, że dostępna ginekologia powinna być obecna w przestrzeni społecznej od niemal dwudziestu trzech lat. Każda kobieta, sprawna czy z niepełnosprawnością, powinna mieć zapewnione prawo do swobodnego skorzystania z usług medycznych i dbania o własne zdrowie. Z zapisów podanych w artykule aktywów prawnych jasno wynika, że dostępność usług ginekologicznych powinna być po prostu zapewniona kobietom z niepełnosprawnościami.

(1) http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970780483/O/D19970483.pdf
(2) https://www.rpo.gov.pl/pl/content/konwencja-onz-o-prawach-osob-niepelnosprawnych
(3) Tamże.
(4) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32019L0882&from=PL
(5) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20190001696/T/D20191696L.pdf

Katarzyna Dinst – socjolożka, aktywistka na rzecz osób z niepełnosprawnościami. Od ponad 2 lat prowadzi kanał na YouTube Kasia Działa, w którym przemyca wiedzę na temat niepełnosprawności. Prowadzi warsztaty dla pracowników oraz prelekcje w szkołach.